زیبایی شناسی استیگما: تولد یک سوژه

واکنش هواداران جنبش سبز در فضای مجازی به عکسهایی که پس از دستگیری یکی از دانشجویان با لباس زنانه منتشر شدند.نمونه جالبی از هم آمیختگی و  قابلیتهای فضای مجازی برای بروز تغییرات هویتی افراد در فضای غیر مجازی است. عکس های چادری توکلی با هدف تحقیر و حیثیت زدایی از هواداران و فعالان دانشجویی سبزها با استفاده از کلیشه مرد زن پوش منتشر شد. کلیشه ای که به صورت استیگمایی غیر قابل جبران در فرهنگ سنتی  مورد پذیرش عمومی است. داغ ننگی که ناشی از مصالحه و معامله صفات و هاله مردانه  - که ارزشی غیر قابل معامله دارد - با هر چیز دیگر از جان و مال تا آبرو ست.نوع واکنش ها به چنین استیگمای ریشه داری که منبعث از ایدئولوژی مردسالاری است در فضای مجازی نشاندهنده فرا رسیدن لحظه ای خاص در فرایند تغییرات هویتی بخشی از مردان ایرانی است. انتخاب عمومی این راهبرد در مقابل راهبرد های بدیلی چون زیر سئوال بردن اصالت عکسها یا توجیه آنها ناشی از ضعف و ناتوانی نظمی است که کلیشه و استیگمای مرد زن پوش خود را حافظ آن می داند. .تببین چرایی انتخاب عمومی این راهبرد را می توان در شرح استوارت هال از تغییر تمایل رنگین پوستان  برای توصیف خود به عنوان سیاهپوست در مقاله هویت های جدید و قدیم به نوعی مشاهده کرد:

واژه سیاهپوست را اولین‏بار در پی به راه افتادن جنبش حقوق مدنی شنیدم، در پیِ استعمارزدایی و منازعات ملی. سیاهپوست در لحظه تاریخی خاصی در مقام نوعی مقوله سیاسی خلق شد. این واژه به عنوان پیامد منازعات نمادین (symbolic)و ایدئولوژیک ساخته شد. ما [ سیاهپوستانِ مدافع حقوق مدنی‏مان [می‏گفتیم: «شما پنج، شش، هفت قرن صرف کردید تا نمادپردازی‏ای را شرح و تفصیل دهید که از طریق آن سیاهپوست عاملی منفی باشد. حالا من اصطلاح دیگری نمی‏خواهم. من همان اصطلاح را می‏خواهم، همان اصطلاحِ منفی را، این همان چیزی است که می‏خواهم. من بخشی از آن عمل را می‏خواهم. من می‏خواهم شیوه‏ای را از میان بردارم که بدان طریق این اصطلاح به گفتار مذهبی، به گفتار قوم‏نگارانه، به گفتار ادبی و به گفتار بصری پیوند خورده است. من می‏خواهم این اصطلاح را از مفصل‏بندی و پیوندش برکنم و به شیوه‏ای جدید از نو پیوندهایی برقرار کنم.» دقیقاً در همان منازعه است که تغییر آگاهی (consciousness) ، تغییر تصدیقِ نفس (self-recognition) ، فرآیند جدید هویت‏یابی، و ظاهر شدن سوژه‏ای نو وجود دارد، سوژه‏ای که همواره آنجا بوده است، اما به لحاظ تاریخی [ اکنون ] در کار ظاهر شدن است.

چنین راهبردی- که در اعتراضات سال ۸۵ آذربایجانی ها به کارتون های روزنامه ایران با اصرار بر تورک نامیدن خود (نه عناوین عموما مودبانه تر فرض شده  آذری و آذری زبان و ...) نیز دیده شده بود.- آن چنان که هال می گوید به صورتی آگاهانه و ناآگاهانه با هدف منفجر کردن آن گفتمانی اتخاذ می شود که  این استیگما ها و کلیشه ها و سلسله مراتب قدرت و ارزش مستتر در  آنها را تولید و پشتیبانی می کند. منفجر کردن این آستیگما در داخل بافت گفتمانی خود در فضای مجازی را می توان به مثابه اعلام تولد سوژه  جدیدی برای مرد ایرانی دانست. تولدی که انجام کم هزینه آن تنها در سایه قابلیتهای فضای مجازی  برای گذار  آسان از مرزهای هویتی و جنسیتی میسر شده است.